Kamp Westerbork: een plek die je stil maakt
Soms kom je op een plek die je zó raakt, dat woorden tekortschieten. Waar de geschiedenis niet alleen zichtbaar, maar ook voelbaar is – in alles om je heen. Herinneringscentrum Kamp Westerbork, midden in het Drentse landschap, is zo’n plek.
In deze blog neem ik je mee naar een van de meest aangrijpende herinneringsplekken van Nederland.
Van toevluchtsoord tot deportatiekamp
Kamp Westerbork werd in 1939 gebouwd als opvangkamp voor Joodse vluchtelingen uit Duitsland. In juli 1942 namen de nazi’s het kamp over. Wat ooit een toevluchtsoord was, veranderde in een Durchgangslager: een doorvoerkamp naar de dood.
Er was werk. Een school. Een kamporkest. Zelfs een krant.
Het was een zorgvuldig gecreëerde illusie van normaliteit, terwijl mensen voortdurend in angst leefden.
Elke dinsdag vertrok er een trein.
Pas op de dag zelf werd bekendgemaakt wie op transport moest.
Gezinnen werden uit elkaar gerukt.
Levens in één klap verwoest.
Tussen 1942 en 1944 werden ruim 102.000 Joden, Sinti en Roma via Westerbork gedeporteerd naar concentratie- en vernietigingskampen als Auschwitz, Sobibór en Bergen-Belsen.
Slechts vijfduizend van hen keerden levend terug.
De vergeten Holocaust van de Roma en Sinti
De Sinti en Roma – vaak aangeduid als “zigeuners” – zijn nomadische volkeren met wortels in India. Ze hebben een eigen taal, cultuur en geschiedenis, maar zijn eeuwenlang buitengesloten en vervolgd.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden meer dan 400.000 Sinti en Roma vermoord.
Hun verhalen zijn minder bekend, maar verdienen evenveel aandacht, erkenning en herinnering.
Anne Frank in Westerbork
Iedereen kent het verhaal van Anne Frank, maar in Kamp Westerbork komt dat verhaal beklemmend dichtbij.
In augustus 1944 werden Anne, haar zus Margot, hun ouders en de andere onderduikers uit het Achterhuis gearresteerd en naar Westerbork gebracht. Ze verbleven er drie weken in een zwaarbewaakte strafbarak.
Op 3 september 1944 vertrok de laatste trein vanuit Westerbork. Aan boord zaten 1.019 mensen, onder wie Anne, Margot en hun ouders. De bestemming: Auschwitz-Birkenau. Later werden Anne en Margot overgebracht naar Bergen-Belsen, waar ze in februari 1945 overleden aan vlektyfus.
Van de acht onderduikers overleefde alleen Otto Frank, Annes vader, de oorlog.
Wat zie je in het Herinneringscentrum Kamp Westerbork?
Het Herinneringscentrum ligt op ongeveer drie kilometer van het voormalige kampterrein. In het kleine, maar indrukwekkende museum komt de geschiedenis tot leven via foto’s, dagboeken, brieven, kindertekeningen, persoonlijke bezittingen en indringende filmfragmenten en interviews.
Gewone spullen van gewone mensen – in een onmenselijke situatie.
Wat mij het meest raakte? De verhalen van kinderen.
Een meisje dat haar pop wilde meenemen.
Een jongetje dat schreef dat hij het “spannend vond om met de trein te gaan.”
Onwetend. Onschuldig. Hartverscheurend.
Een plek waar cijfers gezichten krijgen.
Het kampterrein en het Nationaal Monument Westerbork
Vanaf het Herinneringscentrum kun je te voet, per fiets of met een pendelbus naar het kampterrein. Daar zie je de fundamenten van barakken, een wachttoren, de commandantswoning en het indrukwekkende Nationaal Monument Westerbork.
Dit oorlogsmonument, ontworpen door kampoverlevende Ralph Prins, bestaat uit een stuk spoorlijn met omhooggebogen rails. De 97 bielzen symboliseren de 97 transporten vanuit Kamp Westerbork.
De rails lopen dood.
Symbolisch. Onomkeerbaar.
Het monument van 102.000 stenen
Op de voormalige appelplaats liggen 102.000 stenen.
Elke steen staat voor een slachtoffer dat vanuit Westerbork werd gedeporteerd en nooit terugkeerde.
De meeste stenen hebben een davidster (voor de Joodse slachtoffers), 213 stenen dragen een vlam (voor de Sinti en Roma)
102.000 keer:
Een vader. Een moeder. Een zoon. Een dochter.
Een broer. Een zus. Een opa. Een oma.
Een naam. Een verhaal.
102.000 keer verlies.
102.000 keer herinnering.
Een plek die je stil maakt.
Na de oorlog: vergeten verleden
Na de bevrijding kreeg Kamp Westerbork verschillende functies: eerst als interneringskamp voor NSB’ers en collaborateurs, daarna als woonoord voor Molukse gezinnen en later als militair oefenterrein. Langzaam raakte de plek in de vergetelheid.
Pas in de jaren tachtig groeide het besef dat de geschiedenis van Kamp Westerbork bewaard moest blijven. In 1983 opende koningin Beatrix het Herinneringscentrum.
Waarom je Kamp Westerbork zou moeten bezoeken
Kamp Westerbork is geen plek waar je vrolijk van wordt.
Maar het is wél een plek die je bijblijft.
Die je raakt.
Die je stil maakt.
Hier wordt pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar – en kostbaar – vrijheid is.
Vrijheid is niet vanzelfsprekend.
Herdenken is vooruitkijken.
Kamp Westerbork is een plek van herinnering, bewustwording en bezinning.
Juist daarom zou iedereen het minstens één keer in zijn leven moeten bezoeken.
Praktische informatie
Plan je bezoek aan Kamp Westerbork
Adres:
Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Oosthalen 8
9414 TG Hooghalen (Drenthe)
☎️ 0593 – 592600
🌐 www.kampwesterbork.nl
Openingstijden:
Maandag t/m vrijdag: 10.00 – 17.00 uur
Zaterdag & zondag: 11.00 – 17.00 uur
👉 Check de website voor afwijkende tijden (feestdagen)
Toegangsprijzen (2025):
0 – 6 jaar: gratis
6 – 18 jaar: € 6,75
18 jaar en ouder: € 13,50
(incl. audiotour & pendelbus)
Bereikbaarheid:
Goed bereikbaar met de auto. Parkeer bij het Herinneringscentrum. Vanaf daar kun je te voet of met de pendelbus naar het kampterrein (ca. 3 km).
Tip:
Kom bij voorkeur in de (na)middag, dan is het rustiger. De ochtend is vaak gereserveerd voor schoolgroepen. Neem de tijd. De verhalen verdienen aandacht.
Geraadpleegde bronnen: Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Anne Frank Stichting, Wikipedia.
En jij?
Heb jij Kamp Westerbork weleens bezocht?
Vond je het net zo indrukwekkend als ik?
Wat raakte jou het meest?
Laat het me weten in de reacties!
Boekentips
De herinnering aan Kamp Westerbork
Tekst van Bol.com:
De herinnering aan kamp Westerbork luidde de titel van het onlangs afgesloten themajaar van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. In de periode juli 2022 – november 2023 stonden de vele verschillende betekenissen centraal die het kamp heeft en heeft gehad voor de miljoenen bezoekers sinds haar oprichting in 1983. Naast vele culturele activiteiten hebben acht verschillende gastconservatoren hun persoonlijke connectie met het kamp belicht in een tentoonstelling. Via historische voorwerpen, beeldende kunst, fotografie, audiovisuele fragmenten of andere interpretaties deelden zij hun kijk op de herinnering aan het verleden van kamp Westerbork.
In deze tentoonstellingscatalogus worden de verschillende perspectieven die door de conservatoren verbeeld zijn nader belicht door experts van het Herinneringscentrum en door gerenommeerde nationale en internationale wetenschappers en journalisten. Zij zoomen in op de vormgegeven herinneringen aan kamp Westerbork en geven hier extra context en betekenis aan. Daarnaast beschouwen zij het complexe geheel aan verschillende meningen en gevoelens.
Dit is een boek vol verhalen en evenzoveel verschillende zienswijzen, ondersteund door oud en nieuw beeld waaronder de foto’s van Breslauer en Sake Elzinga. Verhalen ingekleurd met de schilderijen en kunstwerken uit de tentoonstellingen, waaronder het kleurrijke knopenmonument van Jeroen Krabbé waaraan zoveel kinderen meewerkten. Het is een waardevol document dat verbindt en betekenis geeft aan het met elkaar herdenken. Het maakt duidelijk dat kamp Westerbork een plek van betekenis is en blijft ook voor nieuwe generaties.
Het Achterhuis
Dagboekbrieven 12 juni 1942-1 augustus 1944
Tekst van Bol.com:
Anne Frank hield van 12 juni 1942 tot 1 augustus 1944 een dagboek bij. In maart 1945 stierf ze op vijftienjarige leeftijd in het concentratiekamp Bergen-Belsen. De enige overlevende van de familie, Annes vader Otto Frank, zorgde ervoor dat het dagboek gepubliceerd werd. In 1947 verscheen Het Achterhuis. Sindsdien is het een van de meest gelezen boeken ter wereld.
Misschien vind je deze artikelen ook interessant
